Dagje uit

We zitten op camping ’t Haasje, ons vaste stekkie voor weekenden en vakantie, en we hebben zin om een dagje uit te gaan. Daar hebben we een formule voor, die ons altijd weer een verrassende tocht oplevert en ons op de vreemdste plaatsen brengt. Het gaat door middel van een kookwekker en verschillende types opdrachtkaartjes. Na de koffie gaan we van start door van het geschudde stapeltje startkaarten, er één te pakken. Op het kaartje staat: "Zet de kookwekker op 30 minuten en ga in westelijke richting. Als de wekker gaat een opdrachtkaart van de stapel nemen."

Meteen in westelijke richting gaan kan niet want dan zouden we in de IJssel belanden, daarom rijden we naar de pont en varen in westelijke richting naar Welsum. Vanaf de pont rijden we via boerenweggetjes zoveel mogelijk in westelijke richting. Als de kookwekker gaat, stoppen we om een opdrachtkaartje te pakken en zijn we heel benieuwd waar het lot ons brengen zal. "Rij rechtdoor en stop bij de eerste horecagelegenheid. Vraag daar bij het gebruiken van een kop koffie naar het dichtstbijzijnde museum en ga daar heen."

We rijden verder en na een paar kilometer zien we een uitspanning voorzien van fleurige vlaggen die ons vrolijk wapperend uitnodigen om hier iets te gaan drinken. Het blijkt dat we zijn aangeland in De Rietstulp in Oene. Het is er rustig, een echtpaar in de leeftijd waarvan je kunt zeggen "die hebben het meeste brood wel gegeten", zit aan de koffie met een appelpunt, terwijl een zenuwachtig hondje verwoede pogingen doet om bij de vrouw op schoot te klimmen.

De opdracht is om koffie te bestellen maar wij kunnen de verleiding niet weerstaan om er ook een appelpunt, compleet met slagroom, bij te nemen. Het wordt gebracht door de baas van het spul, een gezette vijftiger met een uitstraling van iemand die het allemaal wel prima vindt, hem maken ze niet gek.

Het hondje heeft zijn pogingen om de schoot van het vrouwtje te beklimmen opgegeven en drentelt onze richting uit. Dini is gek op alles wat bloeit en groeit en heeft het diertje al opgepakt en gevoerd met een stukje appeltaart, voordat de eigenaresse doorheeft dat het hondje zijn heil elders heeft gezocht.

Ze komt het beest weer halen en knoopt gelijk een gesprekje aan, een mooie gelegenheid om te vragen naar het dichtstbijzijnde museum. Volgens haar is dat Hagedoorns Plaatse, een Veluws streekmuseum in Epe. Ze weet het adres niet maar dat weet de kastelein wel want hij heeft een foldertje over het museum dat hij ons overhandigt. Het blijkt aan de Ledderweg te zitten, na het invoeren van deze straat in het navigatiesysteem brengt Truus, zoals we de vrouwelijke stem uit het apparaat genoemd hebben, ons feilloos naar Hagedoorns Plaatse. Voor een paar euro’s gaat er een vrijwilliger met ons mee en leren en zien we, hoe het in vroegere tijden toeging op deze arme Veluwse zandgronden. Het was niet echt een vrolijk bestaan en het verhaal van de enthousiaste vrijwilliger doet je dan ook niet terugverlangen naar "die goeie ouwe tijd", maar het was wel interessant.

Terug in de auto pakken we een kaartje uit de categorie Eten en iets doen: "Ga ergens een uitsmijter eten en probeer iemand te vinden om een potje mee te schaken." Dat eerste is niet zo moeilijk: er zijn eettentjes genoeg, maar om iemand te vinden om mee te schaken zal nog niet meevallen.

We komen terecht in een goed beklant café ergens aan de buitenkant van Epe, waar we na de uitsmijter aan de bar eens voorzichtig informeren of er iemand is om een partij mee te schaken. Die is er niet maar de barman zal even bellen naar Aalt van dikke Marie, die wil op zijn speciale schaakbord altijd wel iemand uitdagen. Aalt wil wel en na een kwartier komt de man aanfietsen met een schaakbord en een doos stukken in de fietstas. Het is een stevige man aan de goede kant van de 60 met pretoogjes, die joviaal wordt begroet door de klanten van het café. Er is geen twijfel mogelijk, het is een vaste klant.

Nadat we elkaar de hand geschud hebben, zoeken we een tafeltje. Ik trakteer op een pilsje en Aalt vouwt het schaakbord uit en begint de stukken te plaatsen, die in de vorm zijn van borrelglaasjes. Als ze geplaatst zijn komt de barman aanlopen en voordat ik heb kunnen protesteren, worden de glaasjes gevuld met allerhande gedistilleerd. De regels zijn simpel: voor een speciale prijs van €50,00 zijn de 32 glaasjes gevuld en kan er geschaakt worden, elk glas dat je slaat van de tegenstander moet je opdrinken en wie de partij wint mag de overgebleven glaasjes nuttigen, de verliezer betaalt de rekening. Bij remise betaalt ieder €25,00. Ik zeg dat ik nog moet rijden maar dat wordt weggewuifd met de woorden "Hier is nooit controle, dus vooruit met de geit".

Dini zit aan de bar en ik zie dat ze geanimeerd in gesprek is met de mensen om haar heen. Ze maakt net een glas citroen brandewijn soldaat en ik zie dat er al weer een vol glas op haar staat te wachten, van haar hoef ik geen hulp te verwachten.
Er zit niets anders op, we gaan van start. Aalt is een stevige afruiler zodat we na een kwartier spelen al de nodige glaasjes achter de kiezen hebben. Ik begin het allemaal erg leuk te vinden en we spelen in een prima stemming verder. Als de dames geruild worden blijken deze glaasjes minstens twee keer zoveel inhoud te bevatten als de andere glaasjes. De barman heeft de glazen gevuld met van en alles en nog wat en na het achterover slaan van de dame voel ik de drank, ik denk Berenburg, naar mijn hoofd stijgen.

Ik denk dat ik beter kan schaken dan Aalt, maar dat hij beter tegen drank kan: op een gegeven moment zie ik wel dertig schaakborden en als ik opsta om even te toiletteren, zie ik de hele wereld voor een doedelzak aan. Dit gaat niet meer goed komen en ik besluit, als ik na het toiletbezoek met veel moeite het tafeltje waar ik zat te schaken teruggevonden heb, om maar op te geven. Aalt vindt het best en biedt joviaal aan dat ik de glaasjes die ik nog op het bord heb staan, rustig zelf op mag drinken.

Normaal ga ik nooit met drank op achter het stuur, maar nu zit ik met hevige "pien in ’t dak" achter het stuur en probeer de weg terug te vinden naar de camping. Aan Dini heb ik ook niks, want die heeft zich prima vermaakt en ziet door de nodige brandewijntjes de hele wereld door een roze bril.

Plotseling hoor ik een belletje. Volgens mij is het de kookwekker die van de kook is geraakt en spontaan aan het rinkelen is gegaan. Maar het is de kookwekker helemaal niet: het is de wekker die op het nachtkastje staat en ons wakker wil maken. Nadat ik het apparaat tot zwijgen heb gebracht, realiseer ik me dat ik in bed lig op de camping en dat ik het hele uitje gedroomd heb, wat een opluchting.
Dini is ook wakker geworden en zegt: "Het is negen uur, we gaan er uit want vandaag zouden we toch een verrassingstocht met de kaartjes maken?" "Oh ja, dat is waar ook", zeg ik, "maar vind je het erg om vandaag gezellig op de camping te blijven?"


Grotere kaart weergeven
Gevolgde route, voor zover onthouden...

Spreekwoorden en gezegdes

De Nederlandse taal is rijk aan spreekwoorden en gezegdes, maar wist u dat de meeste van deze spreuken afkomstig zijn van het schaken? Nee? Ik ook niet, maar bij nader onderzoek blijkt dat verreweg de meeste spreekwoorden en gezegdes hun oorsprong vinden in het schaken. Hier enkele voorbeelden:

Spreekwoord/gezegde	Betekenis
Hij is schaakmat	Er is geen uitweg meer
De koning is dood, leve de koning	Je hebt verloren maar speelt gelijk een nieuwe partij
Ik ben van de partij	Ik doe mee
Hoog van de toren blazen	Hij is een opschepper
Op en top een dame	Dat is een mooi stuk

---

De nu volgende spreekwoorden en gezegdes komen oorspronkelijk ook van het schaken, maar zijn in de loop van de tijd veranderd:

Spreekwoord/gezegde	Oorsprong	Betekenis
Wat heb ik nu aan mijn fiets hangen	Wat heb ik nu op mijn schaakbord staan	Wat gebeurt er allemaal
Op een oude fiets moet je het leren	Op een oud schaakbord moet je het leren	Begin niet gelijk met dure nieuwe spullen
Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht	Beter één dame op het bord dan tien in het doosje	Je moet het doen met wat je hebt
De appel valt niet ver van de stam	De pion valt niet ver van het bord	Een pion kan niet vliegen
De kogel is door de kerk	De dame is van het bord	Er komt duidelijkheid
Iemand het brood uit de mond stoten	Iemand zijn stukken van het bord slaan	Iemand benadelen
Hij kan meer dan van brood poep maken	Hij kan meer dan alleen afruilen	Hij is zo dom nog niet
Daar draai ik mijn hand niet voor om	Daar draai ik mijn paard niet voor om	Het is gemakkelijk
Als je hem een vinger geeft wil hij de hele hand	Als je hem een pion geeft wil hij ook de dame	Hij is nooit tevreden
Al is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaalt haar wel	Al is de loper nog zo snel de toren achter haalt haar wel	Een toren is uiteindelijk beter
Het is hondenweer	Het is schaakweer	Mooi weer om te schaken
De beste stuurlui staan aan wal	De beste schakers staan aan de kant	Meekijkers weten het altijd beter
Geen dak boven je hoofd hebben	Geen schaakbord boven je hoofd hebben	Geen lid van een schaakclub zijn
Goed gereedschap hangt onder een afdakje	Een goed schaakbord staat onder een afdakje	Ga niet in de regen schaken
Eén zwaluw maakt nog geen zomer	Eén overwinning maakt nog geen kampioen	Eén keer winnen zegt niets
Een spiering uitgooien om een kabeljauw te vangen	Een pion weggeven om een toren te pakken	Iets offeren om iets beters terug te krijgen
Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens	Zoals het schaak- klokje op de club tikt, tikt het nergens	Schaken bij je eigen club is het prettigst

---

Dit is maar een kleine greep uit alle spreekwoorden en gezegdes die allemaal ontstaan zijn uit het schaken.

Als u het bovenstaande allemaal niet gelooft is dat jammer, maar geloof kan ik u niet geven. Trouwens, dat was oorspronkelijk: schaak kan ik u niet geven, en betekent: ik weet het ook allemaal niet meer.